­ پروانه مینوز گوجه فرنگی

Tota absoluta

Tomato leaf miner

دستوارالعمل اجرایی پروانه مینوز گوجه فرنگی

اهمیت و ضروریت:

شب ‌پره مینوز گوجه‌ فرنگی absoluta Tuta بومی کشورهای آمریکای لاتین و یکی از خطرناکترین آفات گوجه فرنگی در دنیا است که به سیب‌زمینی, تاتوره و دیگر علف‌های هرز خانواده سولاناسه هم حمله می کند. قدرت تکثیر بالای این آفت. آن را به یکی از مقاومترین حشرات به آفت کش‌ها بدل کرده است. هر حشره ماده در طول زندگی خود تا ۳۰۰ عدد تخم گذاشته و ۱۲-۱۰ نسل در سال تولید می کند.

در کشورهای آلوده اين آفت به تمامی اندامهای هوایی گیاه میزبان حمله کرده و با کاهش رشد گیاه از بین بردن میوه ها وکاهش بازارپسندی آنها، بین ۲۵ تا ۱۰۰ درصد خسارت ایجاد می کند.

زیست شناسی و خسارت

پروانه مینوز گوجه‌فرنگی بسته به شرایط محیطی زمستان را در مزرعه به شکل تخم شفیره یا پروانه های بالغ و در شرایط گلخانه به تمام فرمهای زیستی می گذراند. پروانه مینوز گوجه‌فرنگی در تمام سنین لاروی به مراحل مختلف رشدی گوجه فرنگی (جوانه های انتهایی، برگچه های نازک ساقه, گلها و میوه های سبز) حمله کرده و خسارت وارد می کند.

تشخیص علائم خسارت مینوز گوجه فرنگی روی گیاه معمولا آسان است. در روی برگهاء لاروها از بافت مزوفیل تغذیه می کنند و مسیر تغذیه آنها به صورت لکه های نامنظم در می آید. فضولات سیاه لاروها درون دالان ها قابل مشاهده است. این لکه ها ممکن است بعدا نکروزه شوند. همچنین لاروها ممکن است تونل هایی در ساقه ایجاد نمایند. که نمو کلی گیاهان را تغییر دهند.

لاروها معمولا برگ‌ها و ساقه‌ها را ترجیح می‌دهند اما ممکن است زیر تاج میوه و درون میوه هم نفوذ کنند. میوه ها به مجرد ظهور روی بوته ها در معرض هجوم این آفت قرار می گيرند. دالان های تغذیه ای آفت درون میوه محلی برای ورود عوامل بیماری زای ثانویه شده و باعث لهیدگی و فساد میوه می شود.

خسارت ایجاد شده توسط این آفت به محصول گوجه فرنگی از نظر کمی و کیفی چشمگیر بوده و به دو صورت مستقیم و غیر مستقیم است. خسارت مستقیم ناشی از کاهش سطح فتوسنتزی کاهش میزان تولید و عدم بازار پسندی میوه‌های آلوده و خسارت غیر مستقیم ناشی از آلودگی‌های ثانویه در اثر گسترش پاتوژن‌ها روی بافت میوه ها می‌باشد. در صورت عدم کنترل آفت تا ۱۰۰ درصد خسارت وارد می کند. روی سیب‌زمینی فقط قسمت‌های هوایی گیاه مورد حمله قرار می گیرد و لاروها به غده سیب‌زمینی خسارتی وارد نمی کنند.

روشهای شناسایی:

حشره کامل شب پره کوچکی (۵-۸ میلیمتر) است. به رنگ خاکستری متمایل به قهوه‌ای، بال‌ها با پولک‌های نقره‌ای خاکستری شاخک بلند مویی (تسبیحی) بال‌های جلویی دارای لکه‌های سیاه مشخص

– وجود علائم خسارت لاروی بصورت مینوز (دالان‌های لکه تاولی) روی برگ‌های بوته‌های آلوده

– مشاهده فضولات لاروی سیاه متمایل به قهوه‌ای در محل فعالیت لاروها

– میوه‌های آلوده لهیده و دارای حفره وکانال تغذیه ای لاروی

– برگ‌های کاملا پژمرده و حالت مزرعه سوخته در آلودگی‌های شدید

بخش دوم : دستورالعمل اجرایی کنترل

)Monitoring روشهای پایش و ردیابی (

ردیابی مشاهده‌ای:

بازدید گل‌ها، میوه‌ها و ساقه گیاه میزبان و مشاهده آثار مینوز بر روی برگ‌ها و خروج توده‌های فضولات لاروی بر روی میوه‌ها و ساقه گیاه میزبان

ردیابی فرمونی:

ردیابی با استفاده از فرمون جنسی و تله دلتا سطلی

‎‏ – جلب کننده های دارای 1/0 میلی گرم: مناسب ردیابی در مکانهای بسته بندی و سورتینگ

– جلب کننده های دارای 3/0 میلی گرم: مناسب ردیابی در گلخانه ها

– جلب کننده های دارای5/0 میلی گرم: مناسب ردیابی در مزارع باز

توصیه های کاربردی در ردیابی:

بهترین ارتفاع نصب تله در شرایط مزرعه تا ارتفاع ۶۰ سانتیمتری با توجه به مرحله رشدی گیاه (قبل از کاشت تا ارتفاع ۲۰ سانتیمتری و در مراحل رویشی و زایشی گیاه تا ۶۰ سانتیمتر)

نصب تله دلتا در جهت وزش بادهای منطقه –

– تعویض سطح چسبنده تله دلتا درصورت از بین رفتن قدرت چسبندگی

– تراکم تله در مزرعه: ۵- ۳ تله در هکتار با توجه به تراکم حشرات شکار شده

– تراکم تله در گلخانه‌های با مساحت کمتر از ۲۵۰۰ متر مربع یک تله و در گلخانه های با مساحت بیشتر از آن ۲-۴ تله

‎ ‏ – در گلخانه‌های تولید نشاء ۱۰ تا ۲۰ تله در هکتار به منظور انجام عملیات ردیابی و شکار انبوه همزمان

‏- بازدید و کنترل تله ها یک بار در هفته

‏- نگه داشتن تله ها ۲-۳ هفته پس از برداشت محصول

‏- تعویض فرمون هر ۴-۶ هفته یکبار بسته به شرایط محیطی

‎ تعویض سطح چسبنده در آلودگی های شدید –

‏- در صورت تراکم بالای جمعیت آفت و یا وجود غبار در هواء تله قیفی نسبت به تله دلتا کارایی بهتری از خود نشان می دهد.

روشهای کنترل زراعی (Cultural Control)

– نصب توری ضد حشره و درب‌های دوتایی ورودی به گلخانه به منظور جلوگیری از ورود حشرات بالغ به گلخانه های تولید نشاء و گوجه فرنگی

– حذف کامل بقایای گیاهی پس از برداشت محصول گوجه فرنگی و علف‌های هرز سولاناسه

– زیرو رو کردن خاک مزرعه و گلخانه پس از برداشت محصول

– یخ آب زمستانه در مزارع گوجه فرنگی

– کوددهی و آبیاری کافی در طول فصل زراعی

– اجرای تناوب و رعایت یک دوره بدون میزبان (گیاهان خانواده سولاناسه) در مزارع باز

– آفتاب دهی خاک گلخانه های تولید گوجه فرنگی طی ماههای گرم تابستان به مدت ۴ تا ۵ هفته (خاک مرطوب با صفحات پلاستیک يا نایلونی برای جذب تشعشعات خورشیدی پوشانده می شود)

– کاشت نشاء سالم

روشهای کنترل غیر شیمیایی(Non Chemical Control)

شکار انبوه:

این روش عبارت از قرار دادن تعداد زیادی تله فرمونی در نقاط حساس مزرعه و بویژه گلخانه می باشد که

مکمل خوبی برای سایر روشها بوده و مخصوصا زمانی که هنوز جمعیت آفت کم است می تواند موثر باشد.

برخی از مهم ترین تله های مورد استفاده در این روش به شرح ذیل است:

1- تله تشتی (آبی- فرمونی)

– تله تشتی (یک ظرف پلاستیک محتوی آب، مقدار کمی روغن گیاهی یا صابون و یک عدد فرمون جنسی)

عمومی ترین تله مورد استفاده در شکار انبوه حشرات کامل است (نگهداری آسان، حساسیت پائین نسبت

به گرد و غبار و داشتن ظرفیت بالای شکار هر تله تا ۳۰۰ عدد از نرهای بالغ را در روز شکار می‌کند)

– نصب تله تشتی توصیه می شود در ارتفاع کم از سطح زمین (۳۰ سانتیمتری) نصب شوند

– تراکم تله تشتی در مزارع باز گوجه‌فرنگی: ۴۰-۵۰ تله در هکتار-

– تراکم تله تشتی در گلخانه تولید گوجه‌فرنگی: ۲۰-۲۵ تله در هکتار

– تراکم تله تشتی در گلخانه تولید نشاء: ۳۰ تله در هکتار

– تعویض کپسول فرمون هر ۴-۶ هفته یکبار بسته به شرایط محیطی

– استفاده از کپسولهای فرمونی با طول عمر بالا

– در آلودگیهای پایین (کمتر از ۳۰ حشره کامل در تله /هفته) شرایط مزرعه‌ای. از کپسول‌های فرمونی 5/0 میلی‌گرم TDTA

و در آلود گیهای بالا (بیشتر از ۳۰ حشره کامل در تله /هفته) از کپسول‌های فرمونی 8/0 میلی گرم استفاده شود.

-در تله های تشتی، فرمون ها در فاصله ۵-۱۰ سانتی متری از سطح آب نصب شوند

– سطح آب باید هفته ای یکبار بررسی و شب پره های سطح آب با یک صافی جمع آوری شوند

– تشت ها یا سطل ها باید همیشه دارای آب کافی باشند

۲-تله ترکیبی تشتی- نوری

– این تله (مخزن آب، فرمون جنسی و منبع نوری با فر کانس مشخص) دارای خاصیت شکار حشرات کامل نر و ماده، قدرت جلب کنندگی بالا و قابل استفاده در شرایط مزرعه و گلخانه می باشد

– تراکم تله تر کیبی مشابه تله تشتی (آبی فرمونی) است.

۳- تله نواری چسبناک

‏ – نوارهای چسبنده محتوی فرمون که بتدریج از این سطح چسبنده آزاد می شود

‎ ‏ – نوارهای چسبنده شفاف در گلخانه های دارای عوامل بیولوژیک رهاسازی شده استفاده می شود

‏- نوارهای چسبنده زرد برای شکار پروانه مینوز گوجه فرنگی و نیز سفیدبالکها و شته ها بکار می روند. از اين نوارها نبایستی در گلخانه های دارای عوامل بیولوژیکی استفاده شود زیرا علاوه بر جلب انواع آفات حشرات مفید هم به اين نوارها می‌چسبند.

‏- این نوارها بایستی در ارتفاع 1.5 متری و با فاصله ۶۰-۷۰ سانتیمتری از کانوپی گیاه نصب شوند

‏- در گلخانه این نوارها بایستی بصورت عمودی در سطحی بالاتر از ارتفاع گیاه قرار داده می شوند

‏۴- جلب و کشتن

‏- این روش شامل یک جزء جلب کننده (رنگ یا بو) و یک جزء کشنده است

‏- این دو جزء بصورت جدا از هم یا ترکیبی به منظور کاهش مقاومت به آفت کش ها و معمولا همراه با دیگر دیگر روشها و عوامل مفید استفاده می شوند

‏- برای کنترل پروانه مینوز گوجه فرنگی یک ترکیب فرموله شده حاوی 3/0 درصد فرمون و 3 درصد سایپرمترین در

شرایط مزرعه قابل استفاده می باشد.

‏اختلال در جفت گیری:

‏عبارت است از اشباع محیط گلخانه های کاملا ایزوله با فرمون جنسی ماده به منظور سردرگمی حشره نر و جلوگیری از جفتگیری و کاهش جمعیت

– این روش تنها در شرایط گلخانه ای با آلودگی‌های بالا و با کاربرد ۳۰ گرم در هکتار از فرمون جنسی (با پخش کننده های حاوی ۶۰ میلی گرم فرمون جنسی و تراکم ۵۰۰ پخش کننده در هکتار) می تواند موثر باشد. (کاربرد دز و تراکم فرمون مشابه در گلخانه‌های با آلودگیهای پایین و در شرایط مزرعه کارایی چندانی ندارد)

‏

‏روشهای کنترل بیولوژیکی:

‏- محلول‌پاشی با حشره کش میکروبی kurstaki var thuringiensis Bacillus مطابق دستورالعمل فنی برچسب جهت کنترل لاروهای سنین پایین (در آلودگی‌های کم- متوسط)

‏- در صورت امکان رهاسازی سن‌های شکارگر tenuis Nesidiocoris ، pigmeus Macrolophus ، و ‏زنبورهای پارازیتوئید Trichogramma sp

– استفاده از آفت کش‌های انتخابی و کم خطر و خودداری از مصرف آفت کش‌های طیف وسیع در گلخانه و یا مزرعه به منظور حفاظت از عوامل کنترل بیولوژیک طبیعی آفت در مناطق انتشار

– کاشت گیاهان جلب کننده عوامل بیولوژیک مثل کدو حلوایی در حاشیه مزارع

روشهای کنترل شیمیایی:

در صورت ناکافی بودن روش های ذکر شده می توان از سموم شیمیایی توصیه شده توسط سازمان حفظ نباتات استقاده کرد. به منظور حفاظت از عوامل کنترل بیولوژیک و حشرات گرده افشان و نیز جهت جلوگیری از بروز مقاومت در جمعیت‌های آفت لازم است تعداد دفعات مصرف حشره کش ها در هر فصل محدود و از سموم با نحوه تاثیر متفاوت استفاده شود. برخی از سموم توصیه شده به شرح ذیل می باشد:

‎ -‏ لوفنورون + امامکتین بنزوات با نام تجاری پروکليم‌فیت (WG 50%) ۱۰۰ گرم در هکتار

– اسپینوساد با نام تجاری تریسر (SC 24%) با غلظت ۱۵۰ میلی‌لیتر در هکتار

‏- ایندوکساکارب با نام تجاری آوانت (SC 15%)با غلظت ۲۵۰ میلی‌لیتر در هکتار

‏- تیوسیکلام هیدروژن اکسالات با نام تجاری اویسکت (SP 50%) با غلظت۱کیلوگرم در هکتار

‎ -‏ فلوبن دیامید با نام تجاری تاکومی ( WG 20%)با غلظت ۲۵۰ گرم در هکتار

‎ ‏- آزادیراختین با نام تجاری نیمارین (EC 0.15 %) با غلظت ۲ در هزار

بخش سوم: منابع

1-نوربخش سعیده. فهرست آفات بیماریها و علف های هرز مهم محصولات عمده کشاورزی: سموم و روشهای توصیه شده جهت کنترل آنهاء انتشارات سازمان حفظ نباتات. ۱۳۹۵

2- Medigo.R.C, Haubruge E, Verheggen.F.J.: Pheromone-based management strategies to control the tomato leafminer, Tuta absoluta (Lepidoptera: Gelechiidae). A review, Biotechnol. Agron. Soc. Environ. 2013.

  1. Tuta absoluta TheTomatoLeafminer or Tomato Borer. Recommendations for Sustainable and Effective Resistance management, September 2011

گردآوری و تنظیم کننده: مهندس هادی دادجو شرکت کیمیاسبزینه پویا