مدیریت علف هرز سس در مزارع چغندرقند
سس گياهي یک ساله است با نام علمی spp Cuscuta از جمله مهمترین علفهاي هرز انگل محسوب مي گردد. این گياه فاقد برگ مشخص و كلروفيل بوده و به همين علت براي تامين نيازهاي خود (آب، عناصرغذایي) به سایر گياهان زنده (ميزبان) وابسته و انگل اجباري می باشد.
سس باعث ضعيف شدن گياهان ميزبان شده و از این طریق باعث كاهش كيفيت و كميت و در نتیجه عملکرد مي گردد. در صورت بالا بودن ميزان آلودگي، خسارت ممکن است به مرگ ميزبان هم منتهي شود.
گونه هاي سس به ميزبانهاي متفاوتي حمله مي كنند. تنوع ميزبان هاي سس بيانگرسازگاري اكولوژیکي وسيع آن است. سس طيف وسيعي از گياهان علفي و چوبي از جمله چغندرقند، یونجه، بادمجان، مارچوبه، هویج، زغال اخته، پياز ، آفتابگردان، سویا، سيب زميني، قهوه و برخي از گياهان زینتي از جمله گل داوودي، گل محمدي، گل اطلسي و بسياري از گونه هاي علف هرز از جمله پيچک صحرایی، سلمه و تاج خروس را مي تواند مورد حمله قرار دهد. وابستگی سس به میزبان باعث کاهش رشد و عملکرد محصول بین 35 تا 50 درصد می گردد این گیاه انگل در چغندرقند عملکرد ریشه، درصد قند، عملکرد شکر، درصد قند قابل استحصال و عملکرد شکر قابل استحصال را بطور معنی داری کاهش می دهد.
گیاه انگل سس ساقه هاي زرد متمایل به نارنجي (و دربرخي گونه ها سبزوصورتي)، و فاقـد ریشـه و برگ دارد. ساقه هاي سس همگي پيچنده و در جهت عقربه هاي ساعت بدور ساقه گياه ميزبان مي پيچند و زائده هاي كوچکي به نام اندامهاي مکنده یا مکينه (haustoria) تشکيل مي دهند كه به ساقه یا برگهاي گياه ميزبان نفوذ ميكند تا بتواند نيازهاي رشد لازم خود را جذب كنند.
شکل – نحوه اتصال سس به گیاه میزبان از طریق نفوذ مکینه به آوندها
گلهاي زنگوله اي ریز 4 یا 5 قسمتي به رنگ سفيد، زرد یا صورتي معمولا در اواخر بهار تا اوایل پایيز بسته به گونه به صورت خوشه اي (گاهي به تنهایي) در طول ساقه قرار دارند.
شکل – گل آذین سس (راست) و ساقه گل دهنده (چپ)
ميوه سس كپسول، قهوه اي روشن مي باشد و در هر ميوه، تا چهار بذر (قهوه ای رنگ) تشکيل مي شود.
بذر سس بالدار نيست بنابراین بوسيله باد منتشر نمي شود. خار یا قلابي نيز براي اتصال بذر سس به حيوانات وجود ندارد. بذر سس با روش هاي متعددي مانند باد، آب، ماشين آلات، حيوانات، انسان، بذر گياه زراعي پراكنده مي شود.
بذر سس براي جوانه زني به حضور ميزبان و دریافت محركهاي جوانه زني مترشحه از ریشه آن واكنش نشان مي دهد. ولي گاهي بدون حضور ميزبان نيز جوانه ميزند اما چنانچه بعد از جوانه زني قادر به شناسایي و اتصال به ميزبان نباشد، از بين خواهد رفت.
شکل – میوه (راست) و بذر سس (چپ)
مناسب ترین دما براي جوانه زني سس 30 تا33 درجه سانتيگراد است، اما جوانه زني در دماي 15 تا 39 درجه سانتيگراد نيز صورت ميگيرد. بذر سس بر حسب شرایط منطقه، اواخر زمستان تا اوایل بهار و همچنين تابستان تا پایيز جوانه ميزند، اما بيشترین جوانه زني آن در بهار صورت ميگيرد.
پراکندگی سس در ایران
حدود 20 گونه سس در ایران در مناطق آذربایجان، اصفهان، خراسان، کرمانشاه، فارس، مازندران، گلستان، مرکزی، همدان و لرستان شناسایی شده است.
روشهای کنترل سس در مزارع چغندرقند
- پیشگیری
- استفاده از کود دامی پوسیده در مزرعه
- جلوگیری از انتقال سس بوسیله ماشین آلات، دام ، انسان و….
- کنترل علف های هرز در حاشیه مزارع و کانال های آبیاری
- از بین بردن لکه های آلوده قبل بذردهی (شعله افکن و….)
- استفاده از بذور گواهی شده (بوجاری شده و غیرآلوده)
- روشهای زراعی
- شخم عمیق: بذور جدید سس را به عمق خاک برده و از جوانه زنی آنها جلوگیری می کند.
- اجرای تناوب صحیح در زمین های آلوده به سس با کاشت محصولات مقاوم مانند گندم، جو، ذرت، و سویا
- کنترل علف های هرز میزبان (علف هرز واسطه مناسبی برای اتصال سس به محصول)
- آیش گذاشتن زمین برای یک فصل رشد توام با خاک ورزی
- استفاده به موقع و مناسب از سموم توصیه شده در تلفیق با سایر روش ها
- کنترل شیمیایی
ارتباط نزدیک بین چغندرقند و گیاه انگل، استفاده از علف کشها را محدود می نماید. بنابراین باید از علف کشهای انتخابی استفاده کرد، در غیر این صورت گیاه میزبان تحت تاثیر علف کش قرار خواهد گرفت.
- علف کش های غیر انتخابی از جمله گلایفوزیت و پاراکوات بصورت لکه ای بعد از اتصال سس( سموم فوق هم سس و هم محصول را از بین می برد)
- سم پروپیزامید
انتخابی سیستمیک از خانواده شیمیايی بنزامیدها (بازدارنده تقسیم سلولی) جهت کنترل سس در مزارع چغندرقند
میزان مصرف 2.5 لیتر درهکتار
زمان مصرف قبل از اتصال سس به چغندرقند (2 تا 4 برگی چغندرقند)
منابع مورد استفاده :
- میقانی، ف.، ن. نظام آبادی، ن. جعفرزاده و پ. شریفی زیوه 1389. بررسی کارایی علف کشهای جدید در کنترل شیمیایی سس در مزارع چغندرقند . گزارش نهایی، موسسه تحقیقات گیاه پزشکی کشور
- زند ا.، م.ع باغستانی، پ. شیمی، ن. نظام آبادی، س.م.ر. موسوی و س.ک. موسوی 1391. راهنمای کنترل شیمیایی علف هرز محصولات زراعی و باغی ایران با رویکرد کاربرد صحیح و کاهش مصرف علف کش ها. جهاد دانشگاهی مشهد.
- کریمی، ک.،. و رضایی 1401 مدیریت علف هرز سس در سیب زمینی حفظ نباتات کشور
- Dovas, C. 1975. Control of Cuscuta infection in sugarbeets with herbicide Kerb. Hettenic Sugar tndustry Quarterly Buileliri. 20: 221-238.
گردآوری و تنظیم کننده: مهندس هادی دادجو شرکت کیمیاسبزینه پویا
درج دیدگاه